PFZW blog

Beleggen voor de lange termijn

Voor een goed pensioen is de premie die u betaalt lang niet voldoende. Daarom beleggen we uw premie. Grofweg tweederde tot driekwart van uw pensioen betalen we uit de rendementen die we daarmee behalen. Die rendementen gaan op en neer, maar wij kijken vooral naar de lange termijn. Want uw pensioen kent ook een lange termijn.

Afgelopen maand kregen we een vraag van een lezer, die wilde weten wat ons gemiddelde jaarlijkse rendement was over de afgelopen tien jaar. Toen we hem vertelden dat dit 10-jaars gemiddelde aan het eind van het afgelopen jaar 8,6% was, geloofde hij het in eerste instantie niet. En met een goede reden, want een jaar eerder bedroeg dat gemiddelde rendement nog 6,2%. Hoe kan dat dan stijgen na een slecht beleggingsjaar zoals 2018 was?

Start crisis nu 11 jaar geleden
Hoewel de lezer een goede reden had om aan onze cijfers te twijfelen, kloppen ze toch. Dat zit zo: het crisisjaar 2008 telt sinds het laatste kwartaal van 2018 niet meer mee in het 10-jaars gemiddelde. En dat crisisjaar was het slechtste beleggingsjaar in onze geschiedenis, met een rendement van ruim 20% negatief. Omdat die beroerde cijfers nu niet meer meetellen in ons 10-jaars gemiddelde rendement, steeg dat gemiddelde naar 8,6%. Dat is een opbrengst waar je als particuliere spaarder - met de huidige extreem lage rentes - alleen maar van kunt dromen. Het laat zien dat beleggen broodnodig is voor een goed pensioen én het laat zien dat we moeten kijken naar de lange termijn.

Goed rendement, maar pensioenen in gevaar
Door onze goede rendementen (en voor een kleiner deel door de ingelegde premies), steeg het pensioenvermogen dat PFZW beheert in tien jaar tijd van 71,5 miljard euro naar maar liefst 199 miljard euro. Het wrange is: u merkt daar weinig van. Uw pensioen is al jarenlang niet verhoogd en over twee jaar dreigt zelfs een pensioenverlaging. Dat komt door de huidige regels, die pensioenfondsen tot extreme voorzichtigheid dwingen. Die combinatie van goede rendementen maar slechtere pensioenen is niet langer uit te leggen.

Dat is één van de redenen waarom het dringend tijd is voor een nieuw pensioenstelsel. Een stelsel waarin de pensioenen in slechte tijden wat omlaag moeten, maar waarbij in goede tijden de pensioenen veel eerder dan nu kunnen meegroeien met de stijgende prijzen.

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Een lange brief van Koolmees

Eind vorig jaar mislukten de onderhandelingen tussen kabinet, vakbonden en werkgevers over de hoognodige vernieuwing van ons pensioenstelsel. Jarenlang praten had geen oplossing gebracht. De tijd begint nu steeds meer te dringen. Vorige week stuurde minister Koolmees een lange brief aan de Tweede Kamer. In die brief beschrijft de minister hoe hij ondanks het mislukken van de onderhandelingen verder wil gaan met de pensioenhervorming.

De brief kreeg direct felle kritiek van de vakbonden, die vinden dat de minister niet op eigen houtje kan beslissen over de pensioenen die werkgevers en werknemers samen regelen en betalen. Los daarvan hebben de bonden ook veel inhoudelijke problemen met de plannen van de minister. Deze week bleken ook de oppositiepartijen in de Tweede Kamer weinig enthousiast over de door de minister aangekondigde stappen.

Geduld is op
Na jarenlange onderhandelingen zonder resultaat, is het geduld van minister Koolmees op aan het raken. Het proces van vernieuwing moet doorgaan, want de noodzaak daarvan is groot, schrijft hij. Dat ongeduld van de minister kan ik waarderen. We modderen al veel te lang door en zonder hervormingen holt de kwaliteit van ons pensioen achteruit. De pensioenen kunnen al jarenlang niet meegroeien met de stijgende prijzen en de komende twee jaar dreigen zelfs de pensioenen van miljoenen mensen omlaag te gaan. Daarom moet er nu echt iets veranderen.

Samen
Ik deel het ongeduld van de minister, maar tegelijkertijd geloof ik dat een pensioenhervorming alleen kan slagen als werknemers en werkgevers daar indringend bij betrokken zijn. Zij maken samen afspraken over pensioen, ze betalen samen jaarlijks de miljarden euro’s premie én ze besturen samen de pensioenfondsen. Zonder hun medewerking is een soepele overgang naar een nieuw pensioenstelsel dus onmogelijk. Ik hoop daarom van harte dat de minister, de vakbonden en de werkgevers snel weer aan tafel gaan en tot verstandige compromissen bereid zijn. In het belang van iedereen die werkt of van pensioen geniet.

Maatregelen op korte termijn
Ondertussen is de tijd op aan het raken. Begin volgend jaar dreigen de twee grote pensioenfondsen in de metaalsector de pensioenen te moeten verlagen. En als de situatie blijft zoals die nu is, dreigt een jaar later hetzelfde bij de twee grootste fondsen van Nederland: PFZW en ABP. Om pensioenverlagingen te voorkomen zijn nieuwe afspraken nodig. Zolang er nog geen uitzicht is op een nieuw pensioenstelsel, kunnen dat ook afspraken voor de korte termijn zijn. Nu moeten pensioenfondsen zó voorzichtig zijn, dat de pensioenen daaronder lijden in plaats van dat ze beschermd worden. Dat moet beter. Vorige week schreef ik in De Telegraaf hoe dat zou kunnen.

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Kleine pensioenen en mini-pensioentjes

Wie vaak van baan wisselt en regelmatig in een andere sector gaat werken, liep tot voor kort het risico bij pensionering met lege handen te staan. Dat is nu veranderd. Sinds 1 januari gelden nieuwe wettelijke regels voor ‘kleine pensioenen’.

Tot dit jaar mochten pensioenfondsen kleine pensioenen (een pensioen met een uitkering van maximaal een kleine € 40 bruto per maand) met een eenmalige uitkering afkopen. Als u zo’n klein pensioen had, kon u dus een aardig bedrag in één keer krijgen, maar zat u vervolgens wel zonder maandelijks pensioen.

Alle beetjes helpen
Vooral mensen die regelmatig van baan en van sector wisselen en parttime werken, hebben een klein pensioen. Maar vaak hebben ze wel meerdere van die kleine pensioenen, bij verschillende pensioenfondsen. Bij elkaar opgeteld, kunnen die kleine pensioenpotjes toch de moeite waard zijn. Daarom is de wet veranderd. Heeft u een pensioen van meer dan bruto € 2,00 per jaar en minder dan € 484,09? Dan hevelen we dat pensioen, wanneer u stopt met werken in de sector zorg en welzijn, voortaan automatisch over naar uw nieuwe pensioenfonds als u van baan wisselt. Alle pensioenfondsen doen dat vanaf nu. Zo groeit uw pensioenpotje op één plek door. Dat is wel zo makkelijk. En iedereen wordt er beter van. Het gaat namelijk in heel Nederland om maar liefst 4,5 miljoen kleine pensioenen. Bij elkaar opgeteld zijn die misschien wel goed voor meer dan één miljoen goede pensioenen. Dat zijn meer dan een miljoen mensen met een betere oude dag. En bovendien maken pensioenfondsen minder kosten als het aantal kleine pensioenen daalt. Dat betekent dat er voor iedereen meer geld overblijft voor pensioen.

Mini-pensioentjes
Er zijn ook pensioenen die héél erg klein zijn. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn bij mensen die als vakantiebaan ergens heel kort in dienst zijn geweest. Een pensioen van bruto € 2,00 per jaar of minder noemen we een mini-pensioen. Het probleem met deze mini-pensioentjes, is dat de kosten ervan vele malen hoger zijn dan het pensioen waard is. De kosten van administratie en bijvoorbeeld de brieven die we moeten sturen, wegen niet op tegen de hoogte van het pensioen. Sterker nog, die kosten komen ten laste van alle andere mensen die meedoen bij het pensioenfonds. Daarom schrijft de wet sinds 1 januari voor, dat wanneer u na die datum stopt met pensioen opbouwen, een pensioen van minder dan 2 euro automatisch vervalt. Wij mogen het dan niet meer uitbetalen.

Meer weten? U leest het hier.

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Hartenkreet

Zijn de huidige regels over de rente waarmee pensioenfondsen moeten rekenen verstandig? Die vraag stond centraal in een hoorzitting die de Tweede Kamercommissie voor Sociale Zaken afgelopen maandag hield. Ik was een van de sprekers die zijn mening mocht geven.

De hoorzitting vond plaats op initiatief van Tweede Kamerlid Van Rooijen van 50PLUS. Hij pleit al langer voor een hogere rekenrente. Als pensioenfondsen met een hogere rente mogen rekenen, verbetert op papier hun financiële positie. Dan zouden dreigende pensioenverlagingen mogelijk van de baan zijn en kunnen pensioenfondsen de pensioenen eerder laten meegroeien met de stijgende prijzen.

De discussie over de rente wordt al jaren gevoerd, omdat pensioenfondsen veel last hebben van de extreem lage rentestand. Hoe nijpend die problemen zijn bleek vandaag opnieuw, bij de publicatie van onze kwartaalcijfers: dalende beurzen én een verder dalende rente hebben het broze en noodzakelijke herstel tot staan gebracht. Daarmee is helaas ook de dreiging van een pensioenverlaging in 2021 toegenomen.

De rekenrente is een politieke keuze
Mijn verhaal in de Tweede Kamer was dat de rente waarmee pensioenfondsen rekenen, moet passen bij de afspraken die we maken over pensioen. Als pensioen rotsvast gegarandeerd is, dan past daar een risicoloze (en dus lage) rente bij. Maar we weten allemaal dat een volledig gegarandeerd pensioen niet bestaat. De huidige regels doen echter alsof dat wél zo is. Daarom is een hervorming van ons pensioenstelsel broodnodig. In een nieuw stelsel moet wat mij betreft duidelijk zijn dat pensioenen kunnen meebewegen met de economie. Als het goed gaat, kunnen de pensioenen omhoog. En als het slecht gaat, kunnen ze omlaag.

Bij zo’n nieuw pensioen hoort wat mij betreft een hogere rente dan we nu gebruiken. Want als pensioenen niet voor 100% gegarandeerd zijn, waarom zou je dan met een risicoloze rente moeten rekenen? Hóe hoog moet de rekenrente dan worden? Daarover kun je van mening verschillen. Uiteindelijk moet de politiek die knoop doorhakken. Wat in ieder geval centraal moet staan, is dat de belangen van iedereen bij zo’n besluit meewegen. Van oudere gepensioneerden én van jongere werknemers die pas over tientallen jaren van hun pensioen gaan genieten. We moeten ons dus zeker niet te rijk gaan rekenen, en de problemen daarmee doorschuiven naar jongere generaties. Maar het tegendeel is net zo onverstandig: jezelf arm rekenen. En dat is wat we nu al jaren doen. Het is dus de hoogste tijd voor nieuwe pensioenafspraken. Die hartenkreet heb ik deze week opnieuw met de Tweede Kamerleden gedeeld.

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Oranje-groene groei: investeren in Nederlandse duurzame energie

Beleggen voor een goed pensioen, in Nederland én in groene energie? Soms kan dat prima samengaan. Deze week maakte PGGM, dat voor ons uw pensioengeld belegt, bekend samen met Shell het energiebedrijf Eneco te willen kopen. Een mooie investering.

Bij onze beleggingen letten we allereerst op een goed rendement, tegen een verantwoord risico. Het gaat immers om uw pensioen. Behalve een goed rendement, proberen we met onze investeringen ook een positieve impact op de wereld na te streven. Eén van onze doelstellingen op dat vlak is bijdragen aan de energietransitie: de ommezwaai van fossiele naar duurzame energiebronnen. We kijken daarbij met extra belangstelling naar beleggingen in eigen land. Al die zaken komen samen bij Eneco: goed voor uw pensioen, goed voor Nederland en goed voor het klimaat.

Oranje
Eneco is een puur Nederlands energiebedrijf, dat in handen is van verschillende gemeenten. Het staat nu te koop. Veel betrokkenen vinden het een prettig idee als dit belangrijke bedrijf in Nederlandse handen blijft. PGGM en Shell vormen als potentiele kopers een oer-Nederlands tandem. Zij kennen het publieke belang, de klimaatuitdagingen waar Nederland voor staat én de Nederlandse arbeidsverhoudingen. Dat laatste is belangrijk voor de duizenden werknemers van Eneco.

Groen
Van PFZW en PGGM is het bekend dat we veel waarde hechten aan klimaatvriendelijke beleggingen. Maar hoe zit dat met Shell? Kun je van een gas- en oliereus verwachten dat het klimaat er goed vanaf komt? In dit geval wel. Wij zijn als aandeelhouder van Shell al jaren kritisch met ze in gesprek over de klimaatambities van het bedrijf. De laatste jaren zien we daarbij echt vooruitgang. Shell is op dat gebied nu een wereldwijde koploper in de olie- en gasindustrie. En Shell wil de komende jaren de investeringen in duurzame energie sterk opvoeren. Eneco, dat een groot deel van zijn elektriciteit duurzaam opwekt, past mooi in die ambitie.

Groei
PGGM en Shell willen investeren in Eneco, om het bedrijf verder te laten groeien in Nederland en in het noordwesten van Europa. Dat betekent dat er langetermijnplannen zijn met het bedrijf, dat onder zijn eigen naam moet blijven voortbestaan. Het betekent ook dat de werkgelegenheid, in Nederland en in Europa, waarschijnlijk kan groeien. Ook dat is goed nieuws.

Spannende maanden
PGGM en Shell hebben nu aangekondigd Eneco te willen kopen. Maar er zijn meer kapers op de kust, zeker ook vanuit het buitenland. De komende maanden wordt dat duidelijker, als partijen per veiling kunnen gaan bieden en hun plannen met Eneco bekend kunnen maken. In het vierde kwartaal moet duidelijk zijn wie de winnaar en de nieuwe eigenaar is. Spannende maanden dus voor ons, voor Nederland en voor alle werknemers van Eneco.

 Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Het ene fonds is het andere niet

Waarom staat het ene pensioenfonds er beter voor dan het andere? En waarom zit PFZW niet bij de groep pensioenfondsen met een gezonde financiële positie? De afgelopen weken werden mij die vragen door verschillende lezers gesteld. Tijd dus voor een toelichting.

Hoe financieel gezond een pensioenfonds is, wordt uitgedrukt met de dekkingsgraad. Dat is de verhouding tussen het aanwezige vermogen aan de ene kant, en de waarde van de huidige en toekomstig uit te betalen pensioenen aan de andere kant. Bij een dekkingsgraad van 100% is er precies voldoende vermogen aanwezig om alle toekomstige pensioenen uit te betalen. Maar pensioenfondsen zijn verplicht een hogere dekkingsgraad aan te houden, om een buffer te hebben voor tegenvallers.

De dekkingsgraad van Nederlandse pensioenfondsen verschilt sterk. Daar zijn verschillende oorzaken voor aan te wijzen.

Een gulle gever
Er bestaat een belangrijk verschil tussen pensioenfondsen die voor één bedrijf werken (ondernemingspensioenfondsen) en fondsen die voor een hele sector werken, zoals PFZW (bedrijfstakpensioenfondsen). Bij ondernemingspensioenfondsen bestaat vaak de afspraak dat de werkgever geld bijstort als er tekorten zijn. Bedrijfstakpensioenfondsen hebben zo’n gulle gever niet. Daarom hebben pensioenfondsen die voor één bedrijf werken vaak een betere dekkingsgraad dan pensioenfondsen die voor een hele sector werken.

Gemiddelde leeftijd
Een andere oorzaak van de verschillen tussen pensioenfondsen heeft te maken met de gemiddelde leeftijd van de deelnemers bij een pensioenfonds. Een belangrijke factor voor de dekkingsgraad van een fonds is de stand van de rente. Hoe lager de rente, hoe meer geld we opzij moeten zetten voor de pensioenen.

Fondsen met een gemiddeld relatief jong leeftijdsbestand, zoals PFZW, hebben meer last van de lage rente dan fondsen met wat oudere deelnemers. Dat komt omdat het bij fondsen met jongere deelnemers nog lang duurt voordat een groot deel van de pensioenen wordt uitbetaald. En over al die jaren tot het zover is, werkt de lage rente door bij de berekeningen. Van de grote Nederlandse pensioenfondsen is dit effect bij PFZW het grootst.

Daar komt nog bij dat de deelnemers van PFZW voor het overgrote deel vrouwen zijn. Die leven gemiddeld een paar jaar langer dan mannen. Ook over die extra levensjaren telt de lage rente door in de berekeningen.

Afdekken van het renterisico
Tegen het risico dat een dalende rente met zich meebrengt, kunnen pensioenfondsen zich beschermen. Dat kan met een soort verzekering, die geld uitkeert als de rente daalt. Als de rente stijgt, moet je als pensioenfonds juist betalen. Veel fondsen hebben zo’n verzekering, maar in wisselende mate. Wanneer je het renterisico volledig (voor 100%) afdekt, heb je geen last van een dalende rente. Maar als de rente stijgt, profiteer je ook niet en loop je de kans op herstel mis.

PFZW heeft het renterisico deels afgedekt, voor ongeveer 35%. Daardoor wordt een deel van de negatieve effecten bij een dalende rente opgevangen, maar profiteren we ook direct bij een rentestijging. Vooral bij fondsen met relatief jongere deelnemers zien we dat de rente-afdekking beperkt is.

Had PFZW zich in het verleden beter moeten beschermen tegen een sterk dalende rente? Dat is een moeilijke vraag. Met wijsheid achteraf is het makkelijk te zeggen dat het beter had gekund. Hadden we het renterisico voor een groter deel afgedekt? Dan zouden we er nu beter voor staan. Maar wij geloven dat ons beleid, gegeven de omstandigheden, verstandig was en is. Omdat onze deelnemers kunnen profiteren wanneer de rente klimt én we tegelijkertijd de scherpe randjes van een rentedaling hebben verzacht.

Rendement
Er zijn veel redenen aan te wijzen voor de verschillen tussen pensioenfondsen. Buiten de hierboven genoemde oorzaken worden ook de rendementen op de beleggingen vaak genoemd. Daar schortte het bij PFZW de afgelopen tientallen jaren in ieder geval niet aan. Sinds onze oprichting in 1971 behaalden we een gemiddeld jaarlijks beleggingsrendement van 8,1% (tot en met het derde kwartaal van 2018). Uit dat rendement betalen we het grootste deel van uw pensioen; de premie die u betaalt is voor een goed pensioen namelijk lang niet genoeg.  

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Wensen voor het nieuwe jaar

Het nieuwe jaar is begonnen. Dit zijn mijn grootste wensen voor 2019.

Allereerst hoop ik dat het na jaren soebatten in 2019 echt gaat lukken: een akkoord over de hervorming van ons pensioenstelsel. Een akkoord is nóg dringender noodzakelijk geworden, nu de financiële markten al wekenlang diep rood kleuren. December 2018 was een van de slechtste decembermaanden op de beurzen ooit. Door de dalende koersen is de dreiging van een pensioenverlaging in 2021 groter geworden. Nieuwe afspraken in een pensioenakkoord kunnen een verlaging mogelijk voorkomen.

Verstandige wereldleiders
De daling van de beurzen kent allerlei oorzaken, maar één ervan is de toenemende spanning op het politieke en economische wereldtoneel. Zo ging het aandeel van Apple deze week hard onderuit door tegenvallende telefoonverkopen in China, mede als gevolg van de handelsoorlog die president Trump tegen China is begonnen. Maar ook in andere landen, zoals Italië, zijn leiders aan de macht die het niet zo nauw nemen met internationale economische spelregels. Voor 2019 hoop ik op verstandiger en bedachtzamer gedrag van onze wereldleiders.

Een oplossing voor zware beroepen
Een andere vurige wens voor het komend jaar, is dat we in Nederland goede afspraken kunnen maken over hoe we omgaan met langer doorwerken voor mensen in zware beroepen. In de sector zorg en welzijn zien we dat sinds de pensioenleeftijd omhoog is gegaan, steeds meer oudere werknemers de eindstreep niet halen – ze melden zich ziek en worden vaker arbeidsongeschikt. Er wordt over het probleem al lang gepraat. Het zou goed zijn als er dit jaar ook actie komt. Werknemers, werkgevers én de overheid moeten er samen voor zorgen dat mensen gezond de eindstreep kunnen halen.

Een beschaafd debat
In 2019 hoop ik ook op een beschaafd debat. Bij alle ingewikkelde maatschappelijke uitdagingen geldt dat we alleen verder komen als we ons in elkaars standpunt verdiepen en bereid zijn om compromissen te sluiten. Soms lijken we die kunst in Nederland (en elders in de wereld) verleerd. Het debat verhardt en we lijken ons steeds sneller te verschansen in de loopgraven van het eigen gelijk. Dat geldt voor de pensioenpolder, en ook voor de politiek en de rest van de samenleving. Stevige discussies helpen ons vooruit, maar ik geloof dat we verder komen met elkaar wanneer we beschaafd blijven en ons oprecht interesseren in de standpunten en drijfveren van de ander.

Liefde, gezondheid en geluk
Hoewel belangrijk voor onze kwaliteit van leven, zijn er nóg belangrijkere zaken dan geld, de economie, politiek of pensioen. Daarom wens ik u allen het komend jaar vooral ook veel liefde, gezondheid en geluk toe.

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

NB
In een van mijn volgende blogs zal ik ingaan op een vraag die lezers hier de afgelopen weken regelmatig stelden: waar komt het verschil vandaan tussen de financiële positie van het ene pensioenfonds en het andere?

 

Trump, China, Brexit en uw pensioen

Het politieke wereldtoneel is rommeliger dan het lange tijd is geweest. De Amerikaanse president Trump trekt zich niets aan van wereldwijde afspraken over klimaat en economie. Met China heeft Trump een hoogoplopende ruzie over handel. Ook de Europese handel krijgt regelmatig scherpe kritiek vanuit de VS. Tegelijkertijd lijken dichterbij huis de Britten een rommeltje te maken van de Brexit.

Wat heeft dat allemaal met uw pensioen te maken? Heel wat. Want het geld voor uw pensioen verdienen we voor het grootste deel door te beleggen. Uw premie alleen is voor een goed pensioen namelijk onvoldoende. De beleggingen voor uw pensioen doen we wereldwijd. Dat betekent dat we het ook merken als het onrustig is in de wereld.

Onstuimige maanden
Over de eerste negen maanden van dit jaar behaalden we voor uw pensioen een rendement van in totaal 3,7%. Maar daarna ging het mis op de beurzen over de hele wereld. Oktober was een bar slechte maand. Sinds die tijd stuiteren de koersen sterk op en neer. De financiële positie van PFZW heeft daar onder te lijden.

Spreiding van risico
Beleggen is nodig voor een goed en betaalbaar pensioen, maar beleggen brengt ook risico’s met zich mee. Dat laten de afgelopen maanden weer duidelijk zien. Om die risico’s zoveel als mogelijk te beperken, spreiden we onze beleggingsportefeuille over de hele wereld én over vele verschillende beleggingscategorieën. Om minder afhankelijk te zijn van de grillen van de markt, investeren we bovendien steeds vaker buiten die markt om. Zo beleggen we direct in projecten voor infrastructuur, zorgwoningen en schone energie zoals windparken. Omdat die investeringen buiten de beurs plaatsvinden, zijn ze minder koersgevoelig. Dat past uitstekend bij beleggen voor pensioen, met een lange-termijnhorizon.

Beschaving
Dat neemt niet weg dat we nog steeds voor een belangrijk deel beleggen in aandelen en andere beursgenoteerde beleggingen zoals obligaties. Dat doen we om ons risico te spreiden én omdat de markt voor directe beleggingen niet groot genoeg is. We worden dan ook zeker geraakt door gedoe in de internationale politiek, dat zijn weerslag heeft op de beurzen. Ik hoop daarom dat de wereldleiders het komende jaar hun hoofd wat koeler houden en wat meer beschaving tonen dan het afgelopen jaar het geval was. Dat is beter voor ons allemaal.

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Hoe houden we voldoende mensen in de zorg en welzijn?

In de sector zorg en welzijn staan veel vacatures open en steeds meer medewerkers kiezen voor een baan buiten de sector. Daardoor loopt de toch al hoge werkdruk nog verder op. Is die werkdruk de reden dat mensen hun baan opzeggen in de zorg, de jeugdzorg, de verpleeghuizen en de kinderopvang? Of zijn er ook andere redenen? Wij zochten het uit.

We hebben ruim 6500 van onze deelnemers die vertrokken bij hun werkgever, gevraagd mee te doen aan een onderzoek naar hun beweegredenen. Bijna 1200 mensen hebben de vragenlijst ingevuld. Van al die mensen gaat 70% in een nieuwe baan aan de slag, waarvan bijna een kwart buiten de sector.

Wat blijkt? Werkdruk is inderdaad een belangrijke motivatie om van baan te veranderen: het wordt genoemd door 30% van de mensen die meededen aan het onderzoek. Maar nóg belangrijker zijn de inhoud van het werk (37%) en het management van de organisatie. Die laatste reden werd het meest genoemd, door maar liefst 39%. 

Een nummer
Veel mensen die van baan veranderen, geven aan het gevoel te hebben door hun werkgever te veel als een nummer te worden gezien. Organisaties zijn te groot en onpersoonlijk geworden, zeggen ze. Geld lijkt soms belangrijker dan goede zorg verlenen en werknemers verdrinken in bureaucratische regels en administratieve taken. Ook het gebrek aan begeleiding en ondersteuning door het management wordt vaak genoemd.

Elke vijf minuten vastleggen
De toelichting die mensen in het onderzoek geven bij zaken als werkdruk en klachten over de organisatie, komen vaak neer op: “ik wil in staat gesteld worden om gewoon mijn werk te kunnen doen.” Dat lijkt mij niets te veel gevraagd. Toch zijn er vaak regels en procedures die het tegenovergestelde bereiken. Een schrijnend voorbeeld daarvan is de administratieve ellende in onder meer de wijkverpleging. Zorgverleners moeten daar iedere vijf minuten verantwoorden en vastleggen wat ze doen. Dat levert elke dag een verschrikkelijke berg werk op. Dat betekent minder tijd voor het echte werk: zorgen voor mensen.

Kleine oplossingen voor grote problemen
Deze week werd bekend dat zorginstellingen, de minister, de toezichthouder en zorgverzekeraars hebben afgesproken de 5-minuten-regel komend jaar af te schaffen. Goed nieuws voor vele duizenden zorgverleners én goed nieuws voor mensen die zorg nodig hebben.  Het afschaffen van de regel is een goed voorbeeld van een kleine oplossing voor een groot probleem. 

Natuurlijk kunnen werkgevers niet alle problemen in de zorg eenvoudig oplossen. Ze hebben nu eenmaal te maken met wetten en regels, en het beschikbare geld is in de zorg begrensd. Maar het stoppen met overdreven administratie is één van de zaken die helpen de werkdruk in de zorg te verminderen en het werk leuker te maken. En dat is hoognodig, laat ons onderzoek zien.

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Hoe lang kun je blijven werken?

We worden steeds ouder en genieten dus langer van pensioen. Om dat betaalbaar te houden moeten we langer doorwerken. Daarom is de AOW-leeftijd verhoogd en stijgt die de komende jaren verder. Maar gaat dat niet te snel? Halen mensen met zware beroepen de eindstreep nog wel?

Die vragen staan deze week weer in het middelpunt van het politieke debat. De Tweede Kamer debatteerde dinsdag met premier Rutte en minister Koolmees over het mislukken van de onderhandelingen rondom de hervorming van ons pensioenstelsel. De stijging van de AOW-leeftijd was in het debat een van de belangrijkste gespreksonderwerpen.

Dat we steeds ouder worden staat buiten kijf, al lijkt dat de laatste paar jaar wat minder snel te gaan dan eerder werd voorspeld. Een 65-jarige had in 1956, toen de AOW werd ingevoerd, een resterende levensverwachting van 14,5 jaar. Vrouwen leefden wat langer dan dit gemiddelde, mannen wat korter.

In 2016 was de resterende levensverwachting voor 65-jarigen gemiddeld een kleine 20 jaar (19,8 om precies te zijn). Dat is dus ruim vijf jaar langer dan in 1956. En dat betekent ook vijf jaar langer pensioen en AOW, wanneer er niets zou veranderen aan de AOW-leeftijd. In combinatie met een toenemend aantal ouderen, is dat niet langer te betalen.

Gezonde jaren
Dat we langer moeten doorwerken, is onvermijdelijk. Er is wel een grote máár: langer leven betekent niet ook automatisch langer fit en gezond kunnen werken. Zeker niet voor wie mentaal en fysiek zwaar werk verricht, zoals veel mensen die werken in de sector zorg en welzijn. Toch heeft de overheid er voor gekozen om de stijging van de AOW-leeftijd vanaf het jaar 2022 één-op-één te laten lopen met de stijging van de levensverwachting. Dat gaat veel mensen te snel.

Snelle stijging
Wie in 1952 geboren is, krijgt in 2018 op 66-jarige leeftijd AOW. Voor wie geboren is in 1953, komen daar al vier maanden bij. Geboren in 1955? Dan is de AOW-leeftijd al 67 jaar en 3 maanden. Zo loopt de leeftijd snel op. Jongere werknemers, geboren in 1980, krijgen naar verwachting zelfs pas AOW wanneer ze 70 jaar en drie maanden zijn. Uw eigen AOW-leeftijd kunt u hier bekijken.

Ziek en arbeidsongeschikt
In de zorgsector zien we dat sinds mensen langer moeten doorwerken, het ziekteverzuim zorgwekkend snel stijgt. Ook zien we steeds meer medewerkers op latere leeftijd arbeidsongeschikt worden. Dat zijn onbedoelde effecten van de nieuwe AOW-regels en het langer doorwerken. Het zorgt voor persoonlijk leed bij mensen die uitvallen en voor een verder toenemende werkdruk voor de mensen die wél nog kunnen werken. Zo dreigt de sector onaantrekkelijk te worden op de toch al krappe arbeidsmarkt.

Onderzoek
Over de noodzaak van een gezonde sector waar het plezierig werken is, ook op wat hogere leeftijd, heb ik hier al vaker geschreven. Werknemers en werkgevers moeten daarbij de handen ineenslaan, en bij PFZW denken we graag met hen mee. Maar zonder de overheid lukt het niet. Het is daarom goed dat er nu brede steun is in de politiek om nog eens goed te kijken naar het tempo waarmee de AOW-leeftijd omhoog gaat. Het kabinet laat onderzoeken of dat tempo in de toekomst naar beneden kan. Betekent dat een snelle oplossing? Waarschijnlijk niet. Maar het laat wel zien dat men er nu ook in Den Haag van doordrongen is dat jaren langer doorwerken nog lang niet voor iedereen mogelijk is.

Peter Borgdorff
Directeur PFZW