PFZW blog

Betaalt u genoeg voor uw pensioen?

We werken in Nederland ongeveer een dag in de week voor ons pensioen. Want grofweg een vijfde van uw salaris gaat naar het pensioenfonds. Gelukkig betaalt uw werkgever daar flink aan mee. Er gaan stemmen op dat de pensioenpremie nog een stuk hoger zou moeten zijn. Waarom?

Er was de afgelopen week in de media veel te doen over de hoogte van de pensioenpremie die werknemers en werkgevers samen betalen. Ook op deze plek kreeg ik er vragen over. Want wat is het geval? Pensioenfondsen moeten als gevolg van de lage rente rekenen alsof ze de komende tientallen jaren nauwelijks geld verdienen met hun beleggingen. En als dat het geval is, moet er voor een fatsoenlijk pensioen veel meer premie worden betaald. Volgens die rekenmethode betalen werknemers en werkgevers vandaag te weinig premie voor het toekomstige pensioen. Sommige gepensioneerden mopperen daar over. Want als er te weinig premie wordt betaald, komt er te weinig geld binnen, zo stellen zij. En dat gaat ten koste van hún pensioen, dat al jarenlang bevroren is en zelfs dreigt te worden verlaagd. Hebben zij een punt?

Uitkering is veel meer dan de premie
Eerst dit: we betalen verreweg het grootste deel van uw pensioen uit de rendementen op de beleggingen. De premie alleen is voor een goed pensioen onvoldoende. De huidige gepensioneerden krijgen, afhankelijk van persoonlijke omstandigheden, al snel drie of vier keer hun ingelegde premie uitbetaald.

Stabiel
In de Nederlandse wet is het zo geregeld dat pensioenfondsen de pensioenpremie mogen stabiliseren. Premiedemping noemen we dat. Als de rente hoog is, betaalt iedereen eigenlijk te veel pensioenpremie. En als de rente extreem laag is zoals nu, betalen we eigenlijk te weinig. Op de langere termijn kunnen we goede jaren wegstrepen tegen slechte jaren.

Die stabiele pensioenpremie is goed voor ons allemaal. Want het houdt de kosten voor werkgevers én de koopkracht van werknemers stabiel. Daarmee voorkomen we grote schokken in de Nederlandse economie. Maar worden de gepensioneerden van vandaag benadeeld doordat er te weinig premie wordt betaald?

Evenwichtig
De afgelopen jaren was onze financiële situatie onvoldoende. U las in mijn blogs en in de krant dat onze dekkingsgraad lager was dan 100%. Met andere woorden: er was minder dan 1 euro in kas voor elke euro pensioen die we moeten betalen. Toch betaalden we alle pensioenen gewoon uit. We keerden dus in feite meer uit aan gepensioneerden dan er was. Dat gaat ten koste van de generaties die nog werken. Als pensioenfonds willen we de lusten en de lasten zo eerlijk mogelijk verdelen over alle generaties, en we willen graag bijdragen aan economische stabiliteit. Daarom hebben we én de pensioenen niet verlaagd én de pensioenpremies niet verhoogd.

Een bot mes
Er is nog een reden om de premie niet te verhogen: het zet weinig zoden aan de dijk. Onze totale pensioenpot bedroeg aan het eind van het derde kwartaal van afgelopen jaar 238 miljard euro. Aan premie komt er zo’n 5,5 miljard euro per jaar binnen. De beleggingsopbrengsten bedroegen vorig jaar een slordige 40 miljard euro. Oneerbiedig gezegd: de premie doet er op de korte termijn niet zo enorm veel toe. Sleutelen aan de premie is als snijden met een bot mes. Als we de premie zouden verhogen, zijn we niet opeens financieel gezond. En de pensioenuitkeringen kunnen daarmee niet omhoog. Terwijl de economische schade van een hogere premie wél voelbaar zou zijn.

Kortom: ik denk dat het goed is dat we ook in 2020 de premie gelijk houden. Het zorgt voor economische stabiliteit, we zorgen voor een stabiele koopkracht voor alle werknemers in zorg en welzijn én we verdelen op die manier de lusten en lasten van pensioen zo evenwichtig mogelijk over jong en oud.

Tot slot: ook deze discussie over de premie laat zien dat ons huidige pensioenstelsel kraakt in zijn voegen. Nóg een reden voor nieuwe afspraken over ons pensioen. Daar wordt al tien jaar aan gewerkt door werkgevers, vakbonden en de politiek. Ik hoop dat ze er vóór de zomer eindelijk uit zijn.

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

De vervuiler betaalt

Bij PFZW vinden we dat een goed pensioen meer waard is in een schone en leefbare wereld. Daarom beleggen we uw pensioengeld het liefst op een zo duurzaam mogelijke manier. Maar dat is minder makkelijk dan we zouden willen.

Een paar weken terug schreef ik op deze plek over onze inspanningen om bij het rendabel beleggen van uw pensioenpremie tegelijkertijd de klimaatverandering tegen te gaan. Die strijd voeren we gelukkig niet alleen. Onze uitvoerder PGGM is daar dagelijks mee bezig. Een tijdje geleden, op 17 december van het afgelopen jaar, sprak PGGM’s Eloy Lindeijer met Tweede Kamerleden over het onderwerp. Lindeijer is de baas van de beleggers van PGGM, en is verantwoordelijk voor het beleggen van in totaal ongeveer 250 miljard euro, merendeels geld van deelnemers van PFZW. Hij is daarmee een van de grootste beleggers van Nederland, en ook op wereldniveau een grote speler. En dus invloedrijk.

PGGM was door de Tweede Kamer uitgenodigd om te komen praten over “financiële duurzaamheid”. De Kamer wilde met experts in discussie over de vraag hoe financiële instellingen kunnen bijdragen aan een meer duurzame economie.

De vervuiler moet betalen
Lindeijer vertelde de Tweede Kamerleden dat wij graag een belangrijke bijdrage leveren aan een duurzame economie en de strijd tegen klimaatverandering. Maar we kunnen dat niet alleen, stelde hij. We hebben daar ook de overheid bij nodig. Zijn stelling is dat er wettelijke regels moeten komen om de vervuiler te laten betalen, veel meer dan nu het geval is. Want pas als de uitstoot van broeikasgassen een stuk duurder wordt voor bedrijven, zullen zij snel schoner gaan produceren. Dan kunnen grote stappen worden gezet in de strijd tegen klimaatverandering. Er ontstaan dan bovendien betere mogelijkheden voor pensioenfondsen en andere beleggers om te investeren in de omwenteling naar een fossielvrije economie. Aan geld om duurzaam te beleggen is momenteel geen gebrek. De wil is er ook. Maar er zijn nu simpelweg te weinig beleggingsmogelijkheden die voldoen aan onze twee belangrijkste eisen: een goed rendement voor uw pensioen én een goed rendement voor het klimaat.

Zwartrijden
Waaróm zouden bedrijven meer moeten betalen als ze vervuilen? Dat is eigenlijk simpel: ze veroorzaken schade waar nu een ander voor moet opdraaien. De schade door klimaatverandering is enorm. Denk alleen al aan de verschrikkelijke verwoesting die momenteel in Australië wordt aangericht door bosbranden. Of aan de kosten die Nederland de komende tientallen jaren moet maken om het gevaar van een stijgende zeespiegel af te wenden. Bedrijven die vervuilen maar daar niet voor betalen, wentelen deze kosten in feite af op de samenleving. Op u dus. Dat is een ernstige vorm van zwartrijden.

Ik hoop dat de Tweede Kamer oren heeft naar een eerlijke prijs voor vervuiling. Dat moet vervolgens liefst Europees - of beter nog wereldwijd - geregeld worden. Dan zetten we een belangrijke stap op weg naar een schonere wereld. Én er komen betere mogelijkheden om uw pensioengeld op een fatsoenlijke manier te beleggen tegen een goed rendement.

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Een spannend jaar voor de boeg

Gelukkig nieuwjaar! Ik kan het jaar beginnen met geruststellend nieuws: zoals eind vorig jaar al werd verwacht, gaan de pensioenen bij PFZW in 2020 niet omlaag.

Velen van u hebben ook tijdens de feestdagen en de jaarwisseling diensten gedraaid om voor de rest van Nederland te zorgen. Ik hoop dat er, ondanks het harde werk, toch ruimte was om van de feestdagen te genieten.

Bij PFZW beleefden we spannende laatste weken van het afgelopen jaar. Hoewel een verlaging van de pensioenen vanaf november steeds minder waarschijnlijk werd, blijven we als pensioenfonds afhankelijk van de wereldeconomie. Een onverwachte gebeurtenis op het politieke wereldtoneel of op de wereldwijde financiële markten kon dus op het laatste moment nog roet in het eten gooien. Dat is niet gebeurd. In tegendeel: goede rendementen en een wat opkrabbelende rente zorgden in de laatste weken van 2019 voor een lichte verbetering van onze financiële gezondheid. Op 23 januari maken we onze jaarcijfers bekend, maar nu al is duidelijk dat de pensioenen in 2020 niet omlaaggaan. Onze positie was zelfs zodanig verbeterd, dat we de maatregel die minister Koolmees in november afkondigde om onnodige verlagingen te voorkomen, niet nodig hebben. Dat is een mooi begin van het nieuwe jaar.

Werk aan de winkel
Het mag een mooi begin van 2020 zijn, ik realiseer me tegelijkertijd dat het feit dat de pensioenen niet omlaag hoeven eerder het ontbreken van slecht nieuws is dan het melden van goed nieuws. Werkelijk goed nieuws zou zijn dat we dit jaar eindelijk kunnen komen tot definitieve afspraken over de toekomst van het Nederlandse pensioenstelsel. Nog beter nieuws zou het zijn als dat betekent dat de pensioenen weer kunnen meegroeien met de stijgende prijzen als het goed gaat met de economie.

Om dat te bereiken moet er dit jaar door werkgevers, vakbonden en de politiek nog veel werk worden verzet. In 2020 moet het gebeuren. Anders praten we halverwege dit jaar opnieuw over dreigende pensioenverlagingen. We hebben dus - opnieuw - een spannend jaar voor de boeg.

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Samen op de dansvloer: leren van het Rijksmuseum

Je kunt veel leren wanneer je eens over de schutting kijkt. Een tijdje terug kreeg ik een betekenisvolle les over diversiteit en inclusiviteit, tijdens een bezoek aan het Rijksmuseum.

Zo af en toe organiseren we vanuit PFZW een bijeenkomst voor werkgevers in de sector zorg en welzijn, waarbij het doel is te leren van andere sectoren en beroepen. Onlangs waren we met een groep werkgevers te gast bij het Rijksmuseum, een instelling die overigens óók is aangesloten bij PFZW.

Na een warm welkom door Annemies Broekgaarden, hoofd educatie van het museum, werden we direct verrast. Alle aanwezigen werden in groepjes verdeeld voor een rondleiding. Maar wat bleek? We kregen geen gewone rondleiding, maar eentje voor slechtzienden, voor mensen die slecht ter been zijn, voor slechthorenden, voor dementerende ouderen, scholieren en voor kleuters. Dat moet u letterlijk zien. We beleefden het museum die dag in een rolstoel, met een zwaar pak aan waardoor we moeilijk konden lopen, met een bril op die ons het zicht ontnam of zonder gehoor.

Van én voor iedereen
De boodschap van Rijksmuseum-directeur Taco Dibbits na afloop van de rondleiding was zonneklaar: het Rijksmuseum is van én voor iedereen. Het museum wil alle mensen in de samenleving kennis laten maken met kunst, juist ook de mensen voor wie een dagje naar het museum allerminst vanzelfsprekend is. Het museum werkt in het eigen personeelsbestand aan diversiteit, maar wil vooral ook richting bezoekers inclusiviteit uitstralen. Dat betekent dat iedereen zich welkom moet voelen. En daar slaagt het museum wonderwel in. In de woorden van Dibbits: diversiteit betekent dat iedereen wordt uitgenodigd op het feest. Inclusiviteit ontstaat pas wanneer iedereen óók wordt uitgenodigd op de dansvloer.

We zijn allemaal anders
Bij PFZW werken we voor een sector waar mensen vaak onvrijwillig gebruik van maken: je hebt kinderopvang nodig, bent ziek of kunt niet meer voor jezelf zorgen. Juist dan is het belangrijk dat iedereen zich welkom, gezien en gehoord voelt. En dan is het belangrijk dat mensen niet worden gereduceerd tot klant of patiënt. We zijn niet alleen ziek of dementerend, we zijn allemaal individuen, met eigen dromen, gevoelens, wensen en zorgen. We zijn kortom allemaal anders. En daarin zijn we allemaal gelijk.

Als het gaat om diversiteit, realiseer ik me dat we in de pensioensector zeker ook nog stappen moeten zetten. Bij onze uitvoerende afdelingen werken mensen van allerlei afkomst, geaardheid, overtuiging, geslacht en leeftijd. Maar in onze besturen zie ik nog vooral veel mensen zoals ikzelf: wit, man en de vijftig ruimschoots gepasseerd. We werken aan verandering op dat gebied, maar dat gaat naar mijn smaak nog te langzaam. Want wat voor de hele samenleving geldt, geldt ook voor de pensioensector. We leven samen met elkaar, en het zou ons goed doen als we onze eenheid én verschillen koesteren. Iedereen is welkom op het feest, maar nog fijner zou het zijn als we iedereen uitnodigen ook mee te dansen.

Ik wens u mooie feestdagen. Voor wie moet werken tijdens Oud en Nieuw hoop ik op een rustige en vreedzame jaarwisseling, met al het respect dat onze hulpdiensten verdienen. Tot in het nieuwe jaar!

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Zijn gepensioneerden het meest de pineut?

Het is een gezelschapsspel in het debat over de toekomst van ons pensioenstelsel: wie bloedt er het meest doordat pensioenfondsen financieel niet gezond genoeg zijn? Zijn dat de gepensioneerden of de (jongere) werknemers van nu?

Een trouwe lezer van dit blog vroeg mij afgelopen week eens wat meer aandacht te geven aan de gepensioneerden. Want, zo stelde hij: “De gepensioneerden zijn (…) het meest de pineut. Zij zijn namelijk de afgelopen tien jaar het meest de klos, in die zin dat ze concreet elk jaar minder geld in handen hebben gekregen (…)”.

De lezer heeft volkomen gelijk als hij zegt dat gepensioneerden al jarenlang in hun portemonnee voelen dat de meeste Nederlandse pensioenfondsen er niet goed voorstaan. Bij PFZW zijn de pensioenen weliswaar niet verlaagd, maar wel al lange tijd bevroren. En dat doet gepensioneerden pijn, want tegenover die bevroren pensioenen staan stijgende prijzen. De optelsom: minder koopkracht. En dat al jarenlang.

Wat mij betreft is een goed pensioen een pensioen dat juist wél meestijgt met de oplopende prijzen. Dat pensioen kunnen we al jarenlang niet leveren. Dat is een van de redenen waarom ik vind dat het tijd is voor een hervorming van ons pensioenstelsel.

Inleg versus uitkering
Gepensioneerden zijn dus zeker de pineut van de huidige situatie. Maar zijn zij ook het méést de pineut, zoals de lezer stelt? Die stelling durf ik niet aan. Want als je de oudere en jongere generaties gaat vergelijken op het punt van ingelegde premies tegenover uitgekeerde pensioenen, dan komen de ouderen er juist béter van af dan jongere generaties.

Hoe dat komt? Werknemers van nu genieten korter van pensioen, omdat ze stukken langer moeten doorwerken dan de huidige generatie gepensioneerden. Én de werknemers van nu betalen veel meer premie dan werknemers vroeger deden. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft een grafiekje  waarin de stijging van de pensioenleeftijd zichtbaar is. In 2002 gingen Nederlandse werknemers met pensioen op een gemiddelde leeftijd van 61 jaar. Vorig jaar was dat gemiddeld op 65-jarige leeftijd, vier jaar later dus.

En de premie? In 2002 bedroeg die bij PFZW in totaal 10,2% (voor ouderdomspensioen en Flex-pensioen samen). Nu is dat 23,5%. Dat is dus meer dan twee keer zoveel. Werknemers betalen nu dus veel meer dan vroeger gebruikelijk was, én werken langer door.

Lusten en lasten
De huidige generatie gepensioneerden krijgt, afhankelijk van de persoonlijke situatie en het jaar van pensionering, iedere ingelegde euro premie vier, vijf of zelfs zes keer terugbetaald. Wie nu nog werkt, kan misschien, afhankelijk van de economie, rekenen op drie keer de inleg terug. Nog steeds een goede deal, maar niet meer de goudgerande uitkomsten van vroeger.

Dus wie is de pineut? Ik denk dat we allemaal profiteren van het beste pensioenstelsel ter wereld. En dat we allemaal, jong én oud, ons steentje bijdragen om dat stelsel gezond en toekomstbestendig te houden. De ene groep voelt dat direct in de portemonnee, de andere groep betaalt elke maand stukken meer dan vroeger en krijgt daar minder pensioenjaren voor terug. Zo delen we samen de lusten én de lasten.

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Rekenen we ons arm?

Op mijn blog van vorige week, over de maatregelen van minister Koolmees om pensioenverlagingen in 2020 te voorkomen, kreeg ik talloze reacties van lezers. De teneur: pensioenfondsen rekenen zich arm met de lage rente, wij zouden daar onvoldoende tegen strijden, de gemiste indexaties van de afgelopen jaren doen meer schade dan een eenmalige korting én ik reageer te weinig op vragen en opmerkingen over dit onderwerp.

Om met dat laatste te beginnen: helaas lukt het mij niet om op alle vragen en opmerkingen onder dit blog te reageren. Maar uw bijdragen worden gelezen en ik gebruik ze vaak als input voor een nieuw blog. Niet voor niets zijn de lage rentestand en mijn ideeën daarover de laatste jaren het meest besproken onderwerp op deze plek. 

Arm rekenen
Dan de inhoud. Moeten wij ons arm rekenen? Het antwoord is simpel: ja. Met de huidige extreem lage rentestand dwingen de regels ons te doen alsof we de komende 50, 60 of 70 jaar nauwelijks rendement maken op onze beleggingen. Vanwege dat afgedwongen overdreven pessimisme, mogen wij uw pensioen al jarenlang niet verhogen en dreigen zelfs verlagingen. Misschien niet in het jaar 2020, maar als er niets verandert wel weer in 2021.   

Even los van de rol die de Europese Centrale Bank speelt in de lage rentestand, ben ik al lang een voorvechter van een andere rekenmethodiek. Om een eenvoudige reden: pensioen kent risico’s. Dat weten we inmiddels allemaal. Als we dat erkennen, is het raar om te moeten rekenen met een rente die per definitie ontkent dat deze risico’s er zijn. Het is meten met twee maten. Ik ben dus voor een andere rekenmethode. Dat laat ik weten aan iedereen die het horen wil, ook in politiek Den Haag. Op die manier proberen we te strijden voor uw belang.

Afscheid van schijnzekerheid
Dat standpunt betekent wel dat we ook pleiten voor een hervorming van ons pensioenstelsel. Nu is dat gebaseerd op schijnzekerheid, die buitengewoon kostbaar is. Wij willen toe naar een pensioenstelsel dat die schijnzekerheid vaarwel zegt. Dan kunnen pensioenen sneller groeien als het goed gaat met de economie. En, dat is de andere kant van het verhaal, ze kunnen ook sneller dalen als het slecht gaat. Wij denken dat dit uiteindelijk een beter pensioen oplevert dan nu het geval is. Want nu profiteert u al vele jaren niet van economische hoogtijdagen, omdat we het pensioengeld gedwongen op de plank moeten laten liggen vanwege de lage rente. En op dat vlak ben ik het hartgrondig eens met de reacties op mijn blog van vorige week: de misgelopen indexaties zijn de afgelopen jaren een sluipmoordenaar, die meer schade doet dan een eenmalige pensioenverlaging. We moeten dus toe naar een pensioen dat weer kan meebewegen met de economie. Zonder ons rijk te rekenen, want we weten niet wat de toekomst brengt. Maar zéker ook zonder ons arm te rekenen.

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Goed nieuws

De kans dat de pensioenen volgend jaar omlaag moeten, is deze week een heel stuk kleiner geworden. Dat is goed nieuws. Ook goed nieuws, vooral voor werkenden en werkgevers: de premie bij PFZW gaat volgend jaar niet omhoog en de pensioenopbouw blijft gelijk.

Vorige week schreef ik hier al dat er een sprankje hoop gloorde vanuit Den Haag. Die hoop werd deze week bewaarheid met een brief van minister Koolmees aan de Tweede Kamer. Gisteren debatteerden de Kamerleden die over pensioenen gaan met de minister. De voorstellen van de minister om in het komende jaar “onnodige” verlagingen van pensioenen te voorkomen, konden (ondanks de nodige kritiek van sommige oppositiepartijen) rekenen op voldoende brede steun.

Dat betekent dat de kans klein is geworden dat PFZW de pensioenen volgend jaar moet verlagen. Wanneer onze dekkingsgraad op 31 december van dit jaar hoger is (of gelijk is aan) 90%, dan ontspringen we de dans. Eind oktober was onze dekkingsgraad 94,1%. Sindsdien is deze nog licht gestegen. Dat gaat dus de goede kant op. 

We pleitten in Den Haag al langere tijd voor het niet te strikt vasthouden aan de “oude” regels, nu we bezig zijn met een hervorming van het Nederlandse pensioenstelsel. We juichen de maatregel van de minister dan ook toe.  

Aan het werk
Dat de dreiging van een pensioenverlaging afneemt, is vooral voor onze gepensioneerden goed nieuws. Een verlaging raakt weliswaar iedereen, ook de mensen die nog werken, maar gepensioneerden voelen het direct in hun portemonnee. Toch is het niet zo dat met deze maatregelen van de minister alle problemen ineens als sneeuw voor de zon verdwijnen. Zoals ik vorige week al schreef, is er nu niet opeens geld bijgekomen en kampen we ook nog steeds met een extreem lage rente.

Om ons pensioen klaar te maken voor de toekomst is een hervorming dan ook nog steeds dringend nodig. Het opschorten van de dreigende verlagingen zorgt nu wel voor rust in de polder, zodat er hard en in goede sfeer doorgewerkt kan worden aan de hervormingen. Daar is nog veel ingewikkeld werk te verzetten. Ik hoop dat de rust die er nu is, niet de urgentie van hervormingen minder maakt. Want dan zitten we in de zomer van 2020 misschien opnieuw aan te kijken tegen een dreigende pensioenverlaging. Gelukkig lieten ook de minister en de Kamerleden gisteren weten dat er geen tijd verspild moet worden.

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Een sprankje hoop

Vandaag publiceren we onze dekkingsgraad (de thermometer voor onze financiële gezondheid) van eind oktober. Die dekkingsgraad is de afgelopen maand wat verder opgekrabbeld, en staat nu net bóven de kritische grens waaronder een verlaging van de pensioenen dreigt. Het is maar een dagkoers, maar het geeft wel een sprankje hoop. En er waren deze week nog meer hoopvolle geluiden.

Dat onze financiële gezondheid wat verbetert, maakt op korte termijn de kans op een verlaging van de pensioenen kleiner. Voor een verbetering op de lange termijn is er meer nodig: een hervorming van ons pensioenstelsel. Daarover werd vlak voor de zomer een pensioenakkoord op hoofdlijnen gesloten. De dreigende pensioenverlagingen maken de uitwerking van dat akkoord echter buitengewoon ingewikkeld. Daarom lieten werkgevers, vakbonden en verschillende politieke partijen minister Koolmees de afgelopen weken weten, dat ze een oplossing willen om onnodige verlagingen te voorkomen. Want, zo stelden ze: onderhandelen over een nieuw pensioenstelsel en tegelijkertijd de pensioenen verlagen op basis van de oude regels in deze bijzondere economische omstandigheden, is een slecht idee. Dat ben ik met ze eens.

Spannende dagen
Volgende week, op donderdag 21 november, vergaderen de Tweede Kamerleden die over pensioenen gaan met minister Koolmees. De minister heeft aangekondigd dan met voorstellen te komen over hoe hij om wil gaan met de dreigende pensioenverlagingen. Kranten, radio en tv berichtten deze week dat de minister volgende week inderdaad met een oplossing komt. Hij zou er voor willen zorgen dat de kans op een pensioenverlaging in 2020 een heel stuk kleiner wordt. Of die berichten kloppen? Volgende week weten we wat de minister precies van plan is. Het worden dus spannende dagen.

Als een pensioenverlaging in 2020 al van de baan zou zijn, dan is dat nog geen oplossing voor de lange termijn. Er wordt niet opeens extra geld getoverd voor de pensioenen. En de problemen waar we nu mee kampen, verdwijnen ook niet vanzelf. De lage rente, het feit dat we steeds langer leven, het groeiende aantal zzp’ers zonder pensioen, de enorm dure schijnzekerheid van ons huidige pensioenstelsel: daar verandert niets aan. Die problemen kunnen alleen worden aangepakt met een grondige hervorming van ons pensioen. Maar ik vermoed dat de onderhandelingen daarover wel wat makkelijker worden als er geen zwaard van Damocles - in de vorm van dreigende verlagingen – meer boven hangt.  

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Fit

Deze week was er weer de jaarlijkse Pensioen3Daagse, een landelijk initiatief van overheid, pensioenfondsen en verzekeraars om mensen te stimuleren even stil te staan bij hun pensioen. Ook PFZW deed weer mee.  

Tijdens de Pensioen3Daagse lanceerden we de drie korte en eenvoudige tests, die je in een minuutje kunnen helpen te bepalen of je op weg bent naar een goed pensioen, én of je daar fysiek en mentaal fit van kunt gaan genieten. Geen raketwetenschap, maar een laagdrempelige en ludieke manier om mensen te helpen bij het nadenken over hun oude dag. Want dat gaat over méér dan alleen financiële fitheid.

Massage, smoothie, goed gesprek
De afgelopen dagen trokken we door het land om het gesprek met onze deelnemers aan te gaan en onze tests onder de aandacht te brengen. We stonden met een kraampje in de bedrijfsrestaurants van drie ziekenhuizen: het Jeroen Bosch Ziekenhuis (Den Bosch), Haaglanden MC (Den Haag) en het Martini Ziekenhuis (Groningen). In totaal bezochten zo’n duizend verpleegkundigen, artsen, fysiotherapeuten, schoonmakers, doktersassistenten, laboranten, administratief medewerkers, diëtisten, operatieassistenten en vele andere werknemers onze kraam. We boden ze naast onze tests drie zaken: een gezonde en lekkere smoothie, een korte maar verkwikkende stoelmassage én een goed gesprek. Een filmpje van ons bezoek aan Haaglanden MC vindt u hier.

Losse schouders
Wat hebben een smoothie en een stoelmassage met pensioen te maken? Niet zo veel natuurlijk, maar ze staan symbool voor het eerdergenoemde fysiek en mentaal fit zijn. Die fitheid is voor mensen die werken in de zorg lang niet altijd vanzelfsprekend. Want lange dagen en zwaar lichamelijk én geestelijk werk laten hun sporen na. Behalve de symboliek, boden de massage en een gezond drankje ons ook de mogelijkheid om in gesprek te raken met de ziekenhuismedewerkers. Want zonder aanleiding praten over een moeilijk onderwerp als je pensioen, dat doen de meeste mensen niet. Met losse schouders na een korte massage gaat dat beter, merkten wij de afgelopen dagen.

Ver-van-mijn-bed
Vooral veel jongere werknemers zien pensioen als een ver-van-mijn-bed-zaak. Pensioen is iets voor oude mensen, vinden zij. En aan oud worden denk je liever niet als je net begonnen bent met werken. En waarom zou je ook stilstaan bij iets dat nog tientallen jaren ver weg is? Bovendien, je pensioen is via je werkgever toch gewoon vanzelf goed geregeld?

Jonge gezinnen
Het is waar: wie in de sector zorg en welzijn in loondienst werkt, heeft een automatisch geregeld pensioen waar je weinig omkijken naar hebt. Tóch is het verstandig er zo af en toe even bij stil te staan, zeker ook voor jongeren. Dit jaar was het centrale thema van de Pensioen3Daagse het nabestaandenpensioen. Dat is juist ook voor jongeren een belangrijk onderwerp. Want als een van de partners in een jong huishouden noodlottig wegvalt, is naast het intense verdriet ook de financiële klap vaak groot. Dan kan een nabestaandenpensioen die kant van het drama helpen verzachten. Maar in sommige gevallen moet je daar wel zelf even wat voor regelen. Voor het te laat is.

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Doorwerken of zo snel mogelijk stoppen?

We moeten allemaal langer doorwerken dan we vroeger deden. Omdat we langer leven en dus langer van pensioen genieten, is langer doorwerken nodig om ons pensioen betaalbaar te houden. Maar wat vinden de mensen die werken in de sector zorg en welzijn daarvan? Werken ze ook écht langer door, of stoppen ze zo vroeg mogelijk? En wat zijn de redenen om al dan niet door te werken? We vroegen het meer dan 3.000 mensen die net met pensioen zijn of daar nog een paar jaar vanaf zitten.  

De redenen dat een deel van de mensen in de sector zorg en welzijn graag wat langer blijft werken, zijn misschien niet verrassend. Een hoger inkomen en de contacten met collega’s en patiënten of cliënten worden het meest genoemd in ons onderzoek. Ook de voldoening en de uitdaging die het werk brengt en de zinvolle maatschappelijke bijdrage van het werk, staan hoog op het lijstje.

Werkdruk
Mensen die juist wél eerder willen stoppen met werken, noemen natuurlijk andere argumenten. De belangrijkste reden om te stoppen is de toegenomen werkdruk. Maar liefst de helft van de werkenden vanaf 60 jaar wil zo snel mogelijk met pensioen. Bijna de helft van die groep noemt daarbij de werkdruk als belangrijkste factor. Bijna een kwart noemt ook de kwaliteit van het management en de organisatie als reden om te willen stoppen.

Fysiek en mentaal zwaar
Ongeveer een kwart van de mensen die meededen aan het onderzoek, gaf aan dat de fysieke én mentale belasting te hoog werden om nog langer door te werken. Sommigen voelen zich versleten en merken dat hun mentale weerbaarheid minder is geworden. Een van de mensen die onze vragenlijst invulde formuleerde het zo: “I.v.m. bezuinigingen moesten we met minder personeel ook nog eens meer werkzaamheden verrichten. Mijn geestelijke en lichamelijke gezondheid gaat voor, dus dan maar financieel achteruitgaan.”

Prettige contacten en voldoening
Ondanks het zware werk en de werkdruk, zegt toch nog driekwart van de werknemers dat het werk nog is vol te houden. De prettige contacten die ze op de werkvloer hebben, maken voor hen het zware werk goed. Ongeveer een derde van de mensen die met pensioen zijn gegaan, had zelfs liever nog wat langer doorgewerkt, bij voorkeur in deeltijd. Wat dat betreft spreekt het boekdelen dat maar liefst de helft van de gepensioneerden vrijwilligerswerk doet. Dat tekent ook de maatschappelijke betrokkenheid van de mensen die werken in de sector.

Maatwerk
Iedereen die werkt in de sector weet het: de arbeidsmarkt is krap. Veel organisaties hebben een tekort aan personeel, waardoor de al aanwezige werkdruk nóg verder oploopt. Dat leidt weer tot meer ziekte-uitval en arbeidsongeschiktheid. Dan dreigt een neergaande spiraal te ontstaan.

Uit ons onderzoek blijkt dat een verlaging van de werkdruk mensen langer aan het werk kan houden. Daardoor kan er wat meer ontspanning komen op de krappe arbeidsmarkt, waardoor de werkdruk nog verder kan dalen. Maar we zien in ons onderzoek ook dat één standaardoplossing om mensen langer aan het werk te houden niet bestaat. Oplossingen kunnen schuilen in bijvoorbeeld de aard van het werk, in minder uren werken, of in het verlagen van de administratieve lasten. In het bieden van individueel maatwerk ligt een belangrijke taak voor werkgevers. Want uiteindelijk zijn óók zij erbij gebaat om de meest ervaren werknemers in de sector zo lang mogelijk te behouden.

Peter Borgdorff
Directeur PFZW