PFZW blog

Een ranglijst die prikkelt: wie is duurzaamheidskampioen?

Elf jaar lang voerde PFZW de lijst aan van Nederlandse pensioenfondsen die het meest duurzaam beleggen. Vorige jaar stonden we op de tweede positie. En gister, toen de nieuwe lijst gepubliceerd werd, bleek dat we nu op plaats drie staan. Betekent dit dat we minder duurzaam zijn gaan beleggen? Nee. Het betekent wel dat andere fondsen een inhaalrace zijn gestart. Dat juich ik toe.  

Allereerst feliciteer ik ABP, het grootste pensioenfonds van ons land, met de eerste plek op de lijst, voor het tweede jaar op rij. Wij weten als geen ander fonds dat bovenaan de lijst komen hard werken is, en aan de top blijven al helemaal.

Lat ligt hoger
De lijst wordt jaarlijks opgesteld door de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO). Bij het onderzoek wordt gekeken naar de vijftig grootste Nederlandse pensioenfondsen, samen goed voor 92% van al het Nederlandse pensioengeld. Het onderzoek kijkt niet alleen naar het beleid van pensioenfondsen, maar ook hoe dit beleid in de praktijk uitpakt en hoe transparant daarover verslag wordt gedaan. De VBDO concludeert al een aantal jaren op rij dat de fondsen steeds meer en beter maatschappelijke verantwoord beleggen. Daarom legt de vereniging bij het jaarlijkse onderzoek de lat nu wat hoger. Dat zorgt voor licht lagere scores bij een deel van de fondsen, ondanks de verdergaande verduurzaming.

Van elkaar leren
Duurzaam beleggen is geen wedstrijd, maar toch is zo’n jaarlijkse ranglijst nuttig. Het prikkelt fondsen om beter te presteren, omdat het natuurlijk leuker is bovenin te eindigen dan onderaan te bungelen. De lijst zorgt er ook voor dat we makkelijker van elkaar kunnen leren, doordat duidelijk is wie nog veel te leren heeft en waar die lessen kunnen worden afgekeken. Zo stimuleert de ranglijst de ontwikkeling van duurzaam beleggen. Je ziet daardoor dat de verschillen tussen pensioenfondsen, zeker in de top van de lijst, steeds kleiner worden.

Water, gezondheidszorg, klimaat en voedsel
Bij PFZW leggen we binnen ons beleid voor duurzaam beleggen de nadruk op een aantal thema’s, waaronder klimaat, waterschaarste, gezondheidszorg en voedselzekerheid. Binnen die thema’s zoeken we naar beleggingen die een goed rendement opleveren voor uw pensioen én bijdragen aan een betere wereld. Meer over die keuzes vindt u op onze website, die we momenteel aan het vernieuwen zijn. Een mooie gelegenheid om een kijkje te nemen! 

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Een ranglijst die prikkelt: wie is duurzaamheidskampioen?

Elf jaar lang voerde PFZW de lijst aan van Nederlandse pensioenfondsen die het meest duurzaam beleggen. Vorige jaar stonden we op de tweede positie. En gister, toen de nieuwe lijst gepubliceerd werd, bleek dat we nu op plaats drie staan. Betekent dit dat we minder duurzaam zijn gaan beleggen? Nee. Het betekent wel dat andere fondsen een inhaalrace zijn gestart. Dat juich ik toe.  

Allereerst feliciteer ik ABP, het grootste pensioenfonds van ons land, met de eerste plek op de lijst, voor het tweede jaar op rij. Wij weten als geen ander fonds dat bovenaan de lijst komen hard werken is, en aan de top blijven al helemaal.

Lat ligt hoger
De lijst wordt jaarlijks opgesteld door de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO). Bij het onderzoek wordt gekeken naar de vijftig grootste Nederlandse pensioenfondsen, samen goed voor 92% van al het Nederlandse pensioengeld. Het onderzoek kijkt niet alleen naar het beleid van pensioenfondsen, maar ook hoe dit beleid in de praktijk uitpakt en hoe transparant daarover verslag wordt gedaan. De VBDO concludeert al een aantal jaren op rij dat de fondsen steeds meer en beter maatschappelijke verantwoord beleggen. Daarom legt de vereniging bij het jaarlijkse onderzoek de lat nu wat hoger. Dat zorgt voor licht lagere scores bij een deel van de fondsen, ondanks de verdergaande verduurzaming.

Van elkaar leren
Duurzaam beleggen is geen wedstrijd, maar toch is zo’n jaarlijkse ranglijst nuttig. Het prikkelt fondsen om beter te presteren, omdat het natuurlijk leuker is bovenin te eindigen dan onderaan te bungelen. De lijst zorgt er ook voor dat we makkelijker van elkaar kunnen leren, doordat duidelijk is wie nog veel te leren heeft en waar die lessen kunnen worden afgekeken. Zo stimuleert de ranglijst de ontwikkeling van duurzaam beleggen. Je ziet daardoor dat de verschillen tussen pensioenfondsen, zeker in de top van de lijst, steeds kleiner worden.

Water, gezondheidszorg, klimaat en voedsel
Bij PFZW leggen we binnen ons beleid voor duurzaam beleggen de nadruk op een aantal thema’s, waaronder klimaat, waterschaarste, gezondheidszorg en voedselzekerheid. Binnen die thema’s zoeken we naar beleggingen die een goed rendement opleveren voor uw pensioen én bijdragen aan een betere wereld. Meer over die keuzes vindt u op onze website, die we momenteel aan het vernieuwen zijn. Een mooie gelegenheid om een kijkje te nemen! 

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Kunnen we wat leren van de Denen?

Nederland en Denemarken wisselen elkaar de laatste jaren af als wereldkampioen pensioenen. Volgens internationaal onderzoek hebben de Denen en wij het beste pensioen van de wereld. Maar het gekke is: in ons land staat het vertrouwen in het pensioenstelsel onder grote druk, terwijl de Denen volop vertrouwen in hún pensioen. Waar komt dat verschil vandaan?  

Onlangs las ik een interessant artikel in vakblad Pensioen Pro over het verschil tussen ons en de Denen. In Nederland zijn ouderen ontevreden over het feit dat hun pensioen al jarenlang bevroren en soms zelfs verlaagd is. Tegelijkertijd maken jongeren zich zorgen of er straks, als zij aan de beurt zijn, nog wel geld voor hun pensioen is. De Denen hebben weinig last van die zorgen en ontevredenheid. Toch worstelen ze met dezelfde problemen, zoals de lage rente, een onrustige economie en een stijgende levensverwachting. Hoe doen ze dat?

We lijken op elkaar
De Denen kennen net als wij voor de meeste werknemers een verplicht aanvullend pensioen, bovenop het staatspensioen. Dat pensioen is, ook net als bij ons, collectief geregeld door werkgevers en werknemers. En zowel Nederland als Denemarken hebben de pensioenleeftijd flink verhoogd en laten die de komende jaren verder stijgen.

Belangrijk verschil: geen beloftes
Op het gebied van pensioen lijken we dus wel wat op de Denen. Maar er is ook een belangrijk verschil: de Denen werken met persoonlijke pensioenpotjes. De premie die je samen met je werkgever betaalt, wordt daar in een eigen pot gestort. Daardoor kan iedereen precies zien hoeveel aan premie is betaald en hoeveel er is bijgekomen door beleggingsopbrengsten. De Denen krijgen géén beloftes voorgeschoteld over het pensioen dat ze aan het einde van de rit gaan ontvangen. Ze krijgen alleen prognoses, waarvan voor iedereen duidelijk is dat die onzeker zijn. Door het ontbreken van beloftes, is er ook geen teleurstelling. En doordat iedereen kan zien hoe zijn geld groeit, is er nauwelijks wantrouwen. Wat pensioendeelnemers in Denemarken ook bevalt, zijn de ruime keuzemogelijkheden die ze hebben. Ze kunnen kiezen tussen verschillende beleggingsrisico’s én ze mogen een deel van hun pensioen in één keer opnemen als ze met pensioen gaan. Dat laatste wordt in Nederland ook mogelijk, als het aan de onderhandelaars ligt die eerder dit jaar het pensioenakkoord sloten.

Leren
De Denen zijn tevreden over hun pensioen. Vind ik daarom dat we hier ook maar moeten overschakelen op persoonlijke pensioenpotjes? Nee. Maar we kunnen wel leren van de Deense aanpak. Ons systeem was altijd gebaseerd op harde pensioengaranties. Die garanties zijn bijzonder duur en kunnen desondanks in moeilijke tijden niet worden nagekomen. Teleurstelling is daardoor ingebakken in ons pensioenstelsel. Het is daarom goed dat in het pensioenakkoord is afgesproken dat de toezeggingen minder hard worden. Denemarken leert ons dat dit niet ten koste hoeft te gaan van het vertrouwen in pensioen, zolang mensen maar inzicht hebben in wat er met hun geld gebeurt. Daar moeten we dus voor gaan zorgen, beter dan nu het geval is. 

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Bezint eer gij begint

Wat moeten we toch beginnen met die lage rente? Wat zijn de oorzaken ervan en wat zijn de gevolgen voor pensioenfondsen? Ik sprak er maandag 23 september over met de Tweede Kamer en in het tv-programma Radar. Er zijn gevolgen op korte termijn, maar ook op lange termijn. 

Op uitnodiging van de Tweede Kamer sprak ik met Kamerleden over de gevolgen van de lage rente voor pensioenfondsen. De Kamercommissie Financiën had verschillende deskundigen uitgenodigd om in een rondetafelgesprek in te gaan op de problemen en oorzaken van de lage rente. U weet hoe het zit: door de lage rente zitten pensioenfondsen al jaren in zwaar weer, en dat is er de afgelopen maanden bepaald niet beter op geworden. Daardoor dreigt volgend jaar voor miljoenen Nederlanders een verlaging van de pensioenen.

Korte termijn: pensioenverlagingen dreigen
Het gesprek over de problemen die de extreem lage rente veroorzaakt, lijkt zich vrijwel uitsluitend te concentreren op de dreigende verlaging van pensioenen in 2020. Dat is op korte termijn ook een urgente kwestie, waar veel mensen zich begrijpelijk grote zorgen over maken. Maar het probleem is helaas nog groter dan een dreigende verlaging in 2020: met de huidige regels lopen we de komende jaren zelfs het risico op een hele serie pensioenverlagingen. En de gevolgen van de lage rente strekken zich ook uit over de nog langere termijn.

Middellange termijn: een ingewikkelde puzzel bij de pensioenhervorming
Op de middellange termijn zorgt de extreem lage rente voor problemen bij de uitwerking van het pensioenakkoord. Als wij moeten blijven rekenen met de historisch lage risicovrije rente van vandaag, lijkt het moeilijk afspraken te maken die voor een goed pensioen gaan zorgen. De premies zullen dan fors moeten stijgen en het pensioen dat werknemers nog gaan opbouwen moet naar beneden worden bijgesteld. Het meegroeien van pensioenen met de stijgende prijzen lijkt dan ook voor lange tijd uit beeld. Kortom: met deze rente wordt een goed pensioen zo langzamerhand onmogelijk. Dat maakt de onderhandelingen over de uitwerking van het pensioenakkoord nog ingewikkelder dan ze al waren.

Lange termijn: de basis van ons pensioenstelsel staat onder druk
Ons pensioen is opgebouwd uit premie-inleg en rendement op de beleggingen. Dat rendement financiert het grootste deel van uw pensioen, want alleen de premie is daarvoor lang niet voldoende. De gemiddelde jaarlijkse rendementen van Nederlandse pensioenfondsen waren de afgelopen decennia uitstekend, ondanks verschillende crises op de financiële markten. Maar wat nu als we wérkelijk geloven dat de lage rente van vandaag een goede voorspelling is voor de rendementen die wij de komende tientallen jaren kunnen halen? Dan heeft sparen voor pensioen nauwelijks zin meer. Immers: als je niks verdient op je ingelegde geld, waarom zou je het dan opzij leggen? Dan kun je beter vandaag betalen voor de pensioenen van vandaag, zoals we ook bij de AOW doen: iedereen betaalt daarvoor elke maand premie en belasting, die direct wordt doorgesluisd naar gepensioneerden. Zonder beleggingsopbrengsten dus. Dat noemen we een omslagstelsel.

Een gevaarlijk verhaal
De stemmen die de laatste tijd af en toe opgaan om ons pensioen meer op die manier te financieren, vind ik een gevaarlijk verhaal vertellen. Onze rendementen zijn ook de afgelopen jaren ronduit goed geweest, zelfs als je ze corrigeert voor de stuwende werking van de lage rente op de aandelen- en obligatiekoersen. Die rendementen hebben we echt nodig voor een goed pensioen.
De piek in de vergrijzingsgolf moet in Nederland bovendien nog komen. Als steeds minder werknemers het pensioen van steeds meer ouderen moeten gaan betalen, dreigt ons pensioen op termijn helemaal onbetaalbaar te worden. Geld opzij leggen voor later – geld dat lang kan groeien - blijft wat mij betreft daarom het beste alternatief. We moeten er voor waken om, ondanks de huidige situatie met een extreem lage rente, het kind niet met het badwater weg te gooien. Nederland heeft een van de beste pensioenstelsels van de wereld, juist door deze gouden combinatie: we betalen nu voor de AOW-uitkeringen van vandaag, en we betalen vandaag voor onze pensioenuitkering van straks. Zo spreiden we de risico’s en profiteren we van de voordelen van twee systemen. Stoppen met ons huidige systeem van pensioenopbouw is bovendien een eenrichtingsweg: als we spijt krijgen, is het vrijwel onmogelijk om op onze schreden terug te keren. Mijn advies daarom: bezint eer gij begint. 

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

De strijd om een goed pensioen

De afgelopen week was de moeilijke situatie waarin pensioenfondsen zitten volop in het nieuws, nadat we onze financiële cijfers over augustus publiceerden. Die cijfers stemmen niet vrolijk. De Tweede Kamer sprak tijdens de algemene beschouwingen na Prinsjesdag opnieuw over de problemen. En in het Algemeen Dagblad en op verschillende radiozenders mocht ik toelichten hoe onze deelnemers en gepensioneerden de dupe worden van de huidige extreme economische omstandigheden.    

Wij strijden, samen met andere pensioenfondsen, al lange tijd voor een goed pensioen. Met de huidige regels en de extreem lage rente van vandaag, raakt dat goede pensioen steeds verder uit het zicht. U draagt wel de lasten van de huidige economische situatie (de lage rente), maar kunt niet genieten van de lusten: de goede rendementen. Daarom pleiten we voor nieuwe spelregels. Waarmee de pensioenen beter kunnen meebewegen met de stand van de economie.

Er lijkt de afgelopen maand iets veranderd. Politiek Den Haag lijkt nu ook in de volle breedte te beseffen dat het zo niet langer kan. De Tweede Kamer wil dat minister Koolmees in gesprek gaat met de pensioenfondsen om te zoeken naar oplossingen. De minister heeft toegezegd dat gesprek aan te gaan. Een afspraak is inmiddels gemaakt. De Kamer gaat ook zelf het gesprek met ons aan. Maandag 23 september ben ik te gast om samen met andere deskundigen met Kamerleden te praten over de oorzaken en gevolgen van de extreem lage rente. U kunt dat rondetafelgesprek van de Commissie Financiën op maandag 23 september vanaf 16:15 uur hier live volgen.

Volop aandacht in de media
Ook de media duiken op het pensioennieuws. Maandagavond 23 september ben ik te gast bij het tv-programma Radar. Vorige week mocht ik al voor de microfoon bij Radio1 en BNR Nieuwsradio. Een aantal dagen eerder werd ik geïnterviewd door het AD . Mijn verhaal in de krant: “In 2008 hadden we een vermogen van 87 miljard euro en konden we de pensioenen laten stijgen. Nu hebben we 235 miljard euro vermogen en moeten we korten. De pensioenfondsen worden van de brug geduwd.” Het hele verhaal in het AD leest u hier.

De klok tikt
Het mag duidelijk zijn: de pensioenproblematiek staat bovenaan de agenda. Bij het bestuur van PFZW, bij de media, maar zeker ook bij de politiek. Dat is goed nieuws, maar de tijd dringt. In 2020 dreigen we voor miljoenen mensen het pensioen te moeten verlagen. Ik ben ervan overtuigd dat dat een slecht idee is, nu we in Nederland net bezig zijn nieuwe afspraken te maken over de toekomst van ons pensioen én we aankijken tegen krankzinnig lage rentestanden. Wij zetten ook de komende tijd alles op alles om te strijden voor uw belang. We hebben daar dringend hulp bij nodig van politiek Den Haag. Want de klok tikt… 

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Tweede Kamer in debat over pensioenverlaging

Vorige week debatteerde de Tweede Kamer met minister Koolmees over de dreigende verlaging van de pensioenen van miljoenen Nederlanders. Oplossingen waren er nog niet, maar wel een belangrijke conclusie: uw en onze zorgen worden nu door Den Haag gedeeld.  

Pensioenfondsen zitten lelijk in de knel. De al jarenlang extreem lage rente is de afgelopen maanden nog eens extra hard onderuitgegaan. We moeten nu rekenen met een rente die ruim lager is dan 0,5%. Dat betekent dat we ons moeten gedragen alsof we de komende tientallen jaren nauwelijks wat kunnen verdienen met het beleggen van uw pensioengeld. Het gevolg: voor de pensioenen van nu en straks moeten we vandaag véél meer geld opzijzetten dan een paar jaar geleden. Gisteren werd de situatie nog vervelender, doordat de Europese Centrale Bank de rente nog verder omlaag duwde. De situatie is onhoudbaar. Daardoor dreigen volgend jaar de pensioenen van miljoenen Nederlanders te worden verlaagd.

Opgestapelde voorzichtigheid
Er gaan steeds meer stemmen op dat de huidige lage rente geen goed beeld geeft van de economische werkelijkheid. De rente wordt kunstmatig omlaaggedrukt, zeggen deze stemmen, en dus is het niet reëel van pensioenfondsen te eisen dat ze met deze rente rekenen, ook omdat de werkelijke rendementen de afgelopen jaren veel hoger waren dan de rekenrente. Het probleem is dat niemand een glazen bol heeft. Zegt de rente van vandaag iets over toekomstige rendementen? Niemand die het weet. Daarom is het goed voorzichtig te zijn. Maar zoals ik hier al vele malen schreef: de huidige regels stapelen voorzichtigheid op voorzichtigheid. Die stapeling leidt niet tot bescherming van onze pensioenen, maar tot lagere pensioenen.

Brede zorgen in de Tweede Kamer
Alle politieke partijen in de Tweede Kamer vinden de situatie waarin de Nederlandse pensioenfondsen zitten zorgelijk én uitzonderlijk. Ze zijn niet per se tegen pensioenverlagingen, maar wel tegen onnodige pensioenverlagingen. De Tweede Kamer wil daarom dat minister Koolmees hierover snel met de pensioenfondsen in gesprek gaat. De minister heeft beloofd dit te doen. De grote vraag is natuurlijk wat het woord ‘onnodig’ betekent. De minister heeft in ieder geval toegezegd “buiten de normale kaders” te willen denken. Op concrete voorstellen van sommige Tweede Kamerleden wilde hij echter nog niet ingaan. Dat de hele Tweede Kamer zich oprecht zorgen maakt over de pensioenen, bleek deze week ook nog uit een bijzondere brief over de problemen met de lage rente. Die werd deze week namens de Kamer door voorzitter Khadija Arib verstuurd aan de Europese Centrale Bank.

De komende tijd wordt spannend. Ik ben blij te zien dat er in Den Haag nu breed aandacht is voor uw en onze zorgen. Wat dat gaat opleveren is nog onduidelijk. Maar wij zullen bij een uitnodiging van de minister graag met hem om tafel gaan. Om uw belangen te verdedigen.

Peter Borgdorff 
Directeur PFZW

Ouderen van alle Nederlanders het minst arm

Vorige week ben ik getrouwd. De liefde had dus de afgelopen dagen voorrang op het werk. Toch gebeurde er in die tijd een hoop. De Tweede Kamer debatteerde over de dreigende pensioenverlagingen. Over dat debat in een volgend blog meer. Vandaag wil ik eens stilstaan bij een andere kant van ons pensioenstelsel. De zonnige kant, welteverstaan: Nederland kent weinig armoede onder ouderen. Wat dat betreft, zijn we wereldkampioen. 

Deze week publiceerde het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) een digitale uitgave over armoede in Nederland. Er was goed nieuws te melden: het aantal mensen dat in armoede leeft, daalt sinds 2013 in een hoog tempo. In het jaar 2013 waren er nog relatief veel armen, door de nasleep van de financiële crisis. Sindsdien gaat het een stuk beter. In 2017 was het aantal armen alweer gedaald tot het niveau van vóór de crisis.

Jong en oud
Wat opvalt, en wat ook schrijnend is, is dat onder kinderen jonger dan 12 jaar én onder 90-plussers relatief meer armoede voorkomt dan onder andere leeftijdsgroepen. Voor 90-plussers komt dat door de relatief hoge zorgkosten, die niet altijd gedekt worden door de verzekering. Bij kinderen is er wat anders aan de hand. Vooral als de kinderen jong zijn, werken ouders vaak minder en in sommige gevallen zelfs helemaal niet. Dat heeft natuurlijk gevolgen voor het gezinsinkomen. Met name alleenstaande moeders gaan, als de kinderen wat ouder zijn en naar de middelbare school gaan, vaak weer werken.

Mooie cijfers – met een belangrijke kanttekening
In onderstaand plaatje is te zien dat de minste armoede van alle leeftijdsgroepen voorkomt onder mensen in de leeftijd van 65 tot en met 84 jaar.

Ook de hele groep van alle 65-plussers samen, is het minst arm van alle mensen in Nederland. Ons pensioenstelsel doet dus waarvoor het bedoeld is. Maar bij die mooie cijfers moet wel een belangrijke kanttekening worden gemaakt: de armoede onder ouderen is weliswaar laag, maar de ouderen vormen ook de enige groep waarbinnen de armoede de afgelopen jaren niet is áfgenomen. Omdat ze niet meer werken profiteren ze niet van een aantrekkende economie. En erger: doordat de pensioenen in veel gevallen al jarenlang bevroren zijn, leveren gepensioneerden behoorlijk aan koopkracht in.

Willen we wereldkampioen blijven op het gebied van weinig armoede onder ouderen, dan moeten de pensioenen weer makkelijker kunnen gaan meegroeien met de stijgende prijzen. Ook de cijfers van het SCP laten dus zien dat het tijd is om ons pensioenstelsel nu écht te gaan hervormen.

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Waarom het ene pensioenfonds er beter voor staat dan het andere

Vorige week bezochten maar liefst 130.000 mensen dit blog. Het laat zien dat pensioen voor veel mensen een belangrijk onderwerp is, zeker nu steeds vaker gesproken wordt over een dreigende verlaging van de pensioenen. Een van de vragen die ik regelmatig krijg over dit onderwerp, is hoe het toch kan dat het ene pensioenfonds er beter voor staat dan het andere.

Alle fondsen hebben te maken met de extreem lage rente, dezelfde economische omstandigheden en met een stijgende levensverwachting. Waarom zijn er dan toch grote verschillen tussen fondsen als het gaat om hun financiële gezondheid?

Er is een aantal redenen aan te wijzen voor die verschillen. Eén van de oorzaken is de hoogte van de premie, al heeft die premie maar een beperkte invloed op de financiële gezondheid op korte termijn. Een andere oorzaak heeft te maken met de gemiddelde leeftijd van de deelnemers bij een pensioenfonds. Hoe jonger die deelnemers zijn, hoe meer last een pensioenfonds heeft van de lage rente. Bij PFZW zijn deelnemers gemiddeld relatief jong, waardoor we wat meer last hebben van de lage rente dan veel andere pensioenfondsen.

Bescherming tegen lage rente
Een veel belangrijkere factor voor de financiële gezondheid is de vraag in hoeverre een pensioenfonds zich heeft beschermd tegen een dalende rente. Het is mogelijk een soort verzekering af te sluiten tegen een wegzakkende rente. Hoe zwaarder een fonds zich verzekert, hoe minder last het heeft van de dalende rente. Maar er zit ook een belangrijke keerzijde aan zo’n verzekering: bij een stijgende rente profiteer je dan niet van het herstel. De weg naar boven wordt dan min of meer afgesloten. PFZW heeft zich deels verzekerd tegen het risico van een dalende rente, voor ongeveer een derde van het totale risico. Daardoor wordt een deel van de negatieve effecten van een dalende rente opgevangen, maar profiteren we tegelijkertijd ook direct wanneer de rente weer gaat stijgen.

Had PFZW zich voor een groter deel tegen het risico van een sterk dalende rente moeten verzekeren? Misschien. Met wijsheid achteraf is het makkelijk te zeggen dat het beter had gekund. Maar wij geloven dat ons beleid gegeven de omstandigheden verstandig was en is. Omdat onze deelnemers kunnen profiteren wanneer de rente klimt én we tegelijkertijd de scherpe randjes van een rentedaling hebben verzacht.

Suikeroom
Een laatste belangrijke oorzaak van de verschillen in dekkingsgraden die ik hier wil noemen, is het verschil tussen pensioenfondsen die voor één bedrijf werken (ondernemingspensioenfondsen) en fondsen die voor een hele sector werken, zoals PFZW (bedrijfstakpensioenfondsen). Bij ondernemingspensioenfondsen bestaat vaak de afspraak dat het moederbedrijf geld bijstort als er tekorten zijn. Pensioenfondsen die voor één bedrijf werken, staan er daardoor vaak wat beter voor. Bedrijfstakpensioenfondsen hebben zo’n suikeroom niet.

Er zijn dus uiteenlopende redenen voor de verschillen tussen pensioenfondsen. Ook de beleggingsresultaten worden vaak genoemd. Daar ligt bij PFZW in ieder geval niet het probleem. Al bijna 50 jaar halen we een gemiddeld jaarlijks rendement voor uw pensioen van ruim 8%.

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Zorgen en vakantiedrukte

De mensen van onze klantenservice hebben het in de zomer meestal relatief rustig. Want als je op de camping staat of aan het strand ligt, bel, mail of chat je niet zo snel met je pensioenfonds. Maar deze zomer is het drukker dan anders. Er komen veel vragen binnen van mensen die zich zorgen maken over de berichten dat volgend jaar de pensioenen misschien omlaaggaan.

Mensen die bij ons aankloppen, willen vooral weten óf de pensioenen omlaag moeten, en zo ja, wat het dan voor hen betekent. Gaan ze er bij een pensioenverlaging een paar euro op achteruit, kan het om tientjes gaan, of misschien zelfs nog meer?

Zekerheid pas begin 2020
Of de pensioenen omlaag moeten, hangt af van onze financiële positie op 31 december 2019. In de loop van januari 2020 hebben we alle cijfers op een rijtje, en kunnen we de vraag beantwoorden. We weten dan ook, áls we de pensioenen moeten verlagen, met hoeveel.

Kans op verlaging stijgt
Wat we wél al weten, is dat de kans op een verlaging de afgelopen maanden helaas groter is geworden. Een steeds verder dalende rente en een slechte zomer op de beurzen zorgden voor een sterk dalende dekkingsgraad, de verhouding tussen het geld dat we in kas moeten hebben voor de huidige en toekomstige pensioenen en wat we daadwerkelijk in kas hebben. Een jaar geleden, in augustus 2018, was die verhouding 102,3%. Vorige maand, juli 2019, was daar nog 94,8% van over. Dat betekent dat er (volgens de huidige rekenregels) voor elke euro pensioen op dit moment net geen 95 cent beschikbaar is.

Die verslechtering is voor het grootste deel te wijten aan de almaar lagere rente. Voor mensen met een hypotheek is die lage rente gunstig. Voor spaarders is het juist slecht nieuws, en voor onze pensioenen ook. Want hoe lager de rente, hoe meer geld we opzij moeten zetten voor de pensioenen van nu en straks. En dus hoe slechter de financiële positie.

Wanneer we op 31 december van dit jaar lager uitkomen dan 94%, zijn we verplicht de pensioenen in 2020 te verlagen. Dat zou voor het eerst in onze geschiedenis zijn. Ik, en al mijn collega’s, hopen hevig dat het niet zover gaat komen. En we hopen dat in Den Haag, waar de onderhandelingen over de uitwerking van het pensioenakkoord weer begonnen zijn, maatregelen kunnen worden gevonden om een verlaging te voorkomen. We denken daarover mee waar we maar kunnen. En we doen meer: we lopen in Den Haag de deur plat om met politici en andere beslissers het gesprek hierover aan te gaan.

Om hoeveel gaat het?
Nu is nog niet te zeggen óf er een verlaging komt en hoe groot die dan zou zijn. Maar een rekenvoorbeeldje kan misschien toch helpen. Stel we zouden de pensioenen met 5% moeten verlagen. Bij een gemiddeld PFZW-pensioen van bruto € 700 per maand, gaat het dan om een verlaging met € 35 bruto per maand. Netto is dat, afhankelijk van andere inkomsten, waarschijnlijk een verlaging van ergens tussen de € 20 en € 25.

Nogmaals: ik hoop met heel mijn hart dat het niet zover komt. En wij doen alles wat in ons vermogen ligt, om een verlaging te voorkomen. We houden u de komende maanden, ook op deze plek, regelmatig op de hoogte.

Peter Borgdorff
Directeur PFZW

Veel vragen

De afgelopen week kreeg ik van lezers veel reacties en vragen naar aanleiding van mijn laatste blog. Twee vragen sprongen eruit: wat doen wij om de kosten laag te houden, en wat moet er nog allemaal worden uitgewerkt in het onlangs gesloten pensioenakkoord. Over die eerste vraag kan ik duidelijk zijn. De tweede vraag kan ik deels beantwoorden, omdat ik geen zicht heb op wat er precies aan de onderhandelingstafel gaat gebeuren.

Als het gaat om de kosten die wij maken, maken we een onderscheid tussen twee kostenposten: aan de ene kant de kosten voor het regelen van uw pensioen en aan de andere kant de kosten voor het beleggen van uw pensioengeld. Onder de eerste post vallen bijvoorbeeld de administratiekosten, de kosten van bestuur, de kosten van beleids- en juridisch advies en de kosten voor communicatie. Over deze kosten onderhandelen we ieder jaar scherp met onze uitvoerder PGGM. We willen de best mogelijke kwaliteit, tegen zo scherp mogelijke kosten. Vorig jaar bedroegen die kosten per deelnemer net iets meer dan 62 euro per jaar. Dat is 17,5% lager dan vijf jaar geleden. De kosten dalen dus, maar we zijn nog niet tevreden. In de komende jaren streven we naar een bedrag lager dan 60 euro. U leest er hier meer over.

Kosten en opbrengsten van beleggen
Verreweg de meeste kosten maken we bij het beleggen van de astronomische pensioenpot van zo’n 225 miljard euro (de stand aan het eind van het tweede kwartaal van dit jaar). Tegenover deze kosten staan de opbrengsten van beleggen, die de kosten op lange termijn vele malen overstijgen. In het afgelopen jaar bedroegen de beleggingskosten (exclusief zogenoemde transactiekosten) 0,45% van het belegde vermogen, het laagste percentage in vele jaren. Tegenover die kosten van 0,45% staat een gemiddeld rendement per jaar sinds onze oprichting in 1971, ná aftrek van de kosten, van 8%. De kost gaat dus voor de (grote) baat uit. De afgelopen jaren zijn we steeds kritischer geworden op de kosten van externe beleggingsmanagers. Zo beleggen we bijvoorbeeld niet meer in hedge funds, omdat ze te ingewikkeld én te duur zijn. Tegelijkertijd is de opbrengst ervan onzeker. Ook gebeurt er steeds meer in eigen huis bij onze uitvoerder PGGM, omdat dat goedkoper is dan uitbesteden. Meer informatie over de kosten van beleggen vindt u hier. 

Open eindjes in het pensioenakkoord
Het verhaal over de open eindjes in het pensioenakkoord is een stuk ingewikkelder dan het verhaal over de kosten. In juni sloten werkgevers, werknemers en het kabinet een akkoord op hoofdlijnen. Over een week of twee begint de moeilijke klus om die hoofdlijnen in detail uit te werken. Daarvoor is een stuurgroep in het leven geroepen, met daarin vertegenwoordigers van werkgevers, werknemers en het kabinet. Het zullen taaie onderhandelingen worden, omdat veel dossiers met elkaar verknoopt zijn, de techniek complex is en het om grote belangen en bedragen gaat. Wat de onderhandelingen extra taai maakt, is dat de economische omstandigheden de afgelopen maanden fors verslechterd zijn. De hoop dat door het akkoord de dreigende verlaging van de pensioenen van de baan is, is daarmee voor een groot deel vervlogen. Dat is het eerste hete hangijzer dat besproken moet worden.

De tweede kwestie die moet worden opgelost, is het afschaffen van de zogenoemde doorsneepremie. In het huidige systeem betalen jongeren eigenlijk te veel premie voor het pensioen dat ze opbouwen, en ouderen te weinig. Als we daar mee stoppen, zijn vooral veertigers en vijftigers de dupe. Zij hebben de “dure” jonge jaren achter zich, maar profiteren dan niet meer van de gunstige oude jaren. De compensatie van die groep kan tientallen miljarden euro’s kosten. Dat zijn niet per se harde uitgaven, maar het is een vraag van het verdelen van de lusten en de lasten van ons pensioenstelsel. Een ingewikkelde puzzel.  

Tot slot moeten de afspraken over een nieuwe pensioenregeling nog worden uitgewerkt. Ook dat is een hele klus. Het idee is dat de pensioenen in de toekomst beter kunnen meebewegen met de economie. Als het goed gaat stijgen de pensioenen sneller. Gaat het minder goed, dan kunnen ze eerder omlaag. De bedoeling van deze beweeglijkheid is dat er minder geld als buffer op de plank hoeft te blijven liggen, waardoor de pensioenen uiteindelijk beter worden. Bij de uitwerking van dit idee komt veel techniek kijken. Bovendien zijn alle uitwerkingen gebaseerd op prognoses over de economie én op regels hoe we als pensioenfondsen mogen rekenen, bijvoorbeeld met welk toekomstig rendement we rekening mogen houden. Ook daar is het laatste woord nog niet over gezegd.

Dit zijn slechts drie belangrijke punten die de komende maanden moeten worden aangepakt. Maar er zijn er nog meer. Ik wens de onderhandelaars dan ook veel wijsheid toe. En vooral ook de bereidheid om met elkaar verstandige compromissen te sluiten. Want één ding is zeker: het lukt alleen samen.

Peter Borgdorff
Directeur PFZW